Thursday, 6 February 2014

Umlando nezithakazelo zako-Ngema

AbakwaNgema, bazithakazela ngoMadlokovu, ntusi yenkomo, Mngadi, Nene, sthenjwa, muji, wena wasengweni, sabela uyabizwa enkonjeni ubizwa abamhlophe ukuzokhuluma ngomhlabathi wakini kamalandela, nina baseMfule, goda elimnyama elihamba libahila amanqina namaqakala, sthuli sasengweni esingasho lutho kumuntu, madlokovu ongengakanani ngoba nsasentendeni yesandla uyanela wena kamanukuza.................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................. UMLANDO WAKWA NGEMA................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................. Imvelaphi yabakwa-Ngema iqhamuka esizweni samaNguni esabe siholwa inkosi uShaka kasenzangakhona, phakathi kwaso kuvela nezinye izibongo ezibandakanya abakwaNtusi nabakwaNene. langa limbe uMalandela owayezalwa insizwa kaNguni uNguni kaGumede wasuka nebutho lakhe owayelihola balibethuza balibhekisa eNyakatho nekwaZulu natali baye bayofika endaweni eyayaziwa ngokuthi iseMfule, ngaseMelmoth, sebehambe ibanga elide kwathi phakathi nendlela bahlaselwa indlala balamba, ngenhlanhla sebengasemfuleni ogelezayo obizwa ngokuthi iMfule bazithela phezu kwamasimu anezitshalo nezithelo okwakungezabantu bakwaXulu okuyibona ababephethe kuleyondawo kuye kuyoshaya emthonjaneni abazange besacucuza bakhwela badilika bazitika ngalezitshalo zakwaXulu, lengadi yayiseduze nomfula owaziwa ngeMfule. uMalandela wasuka wahambake nengxenye yabantu bakhe bawela umfula, basala abanye besazibica ngezitshalo kwathi lapho labo ababesele ngasemfule bebona ukuthi umfula usuyangenisa bamemeza uMalandela bemxwayisa ngokuthi umfula usuyangenisa bengahle bamuke, wabashaya indiva wangabalalela uMalandela nabantu bakhe baze bawelela ngaphesheya besaphephile wase uyagcwala umfula. wacasuka wagana unwabu uMalandela ecikwa ukuthi waze wagcwala umfula abanye abantu bakhe bengakaweli belibele ukudla wase eyabadikila babashiya kanjalo. kulabo ababesele kwakukhona uNgema owayezalwa uNtusi, uNtusi kaMafu okunguyena uNgema owagcina esengumholi wabo. labo ababesele noNgema engadini yakwaXulu babe sebebizwa ngokuthi oMngadi, kusukela laphoke oNgema babizwa ngoMngadi....................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................... Khona laphoke ngaseMfule bavele bahlala khona bakha amadlangala abo, nabo bagcina sebezithakazela ngoGumede, uGumede owayezala uNguni, uNguni yena ezala uyise kaMalandela, uMalandela owashiya uNgema uMadlokovu esengweni owaba umholi webutho lakhe elagcina lihlaselwa uBhebhe insizwa yakwaMhlongo, eyagwaza yabulala uNgema kaMafu uMadlokovu imbulalela phezu kwetshe wabe esethola ukuhlonishwa uBhebhe wakwamhlongo. kulelobutho lempi elaliholwa uMadlokovu lakhiqiza ingqalabutho eyayizwa ngoSgcwelegcwele eyayiyishinga inenkani, yagcina isiyinduna yebutho lempi lenkosi yesizwe samazulu uCetshwayo elalibizwa ngeNgobamakhosi.

50 comments:

  1. Ntusi yenkomo, mujiwamafu siyabonga. from: UMenzi Ngema

    ReplyDelete
    Replies
    1. Mina cela ukubuza ukuthi amantusi ase eastern cape abuy kuphi na wona ngoba ndizwa zizithakazelo azifani kodwa kuthia abuya kwaZulu ngicela ningicacise lapho

      Delete
    2. Uthiwa emangadina umuzi usemncane kwabe kunensizea eyabe iyingweti ekwakheni izinene. Ngendlela yokuth kwakuthiwa kusezineneni. Kuthe abekungu Uma sebefuna indlela yokuqondisa lento yezibongo kwabe sekuthiwa kukwanene. Hhsy ngoba kwenziwa lelochilo. Kungenzeka ukuth lokho kwenzeka kodwa anaqanjwanga ngalelochilo

      Delete
  2. Qhabo Ntusi, iMelmoth nendawo uShaka azalwa kayo kusondelene kodwa
    Uyasilahla akusiwo owethu umlando lo owushoyo

    ReplyDelete
    Replies
    1. Ngicela owaka Nene qha not oNgema noMngani..angibaphiki abakwethu impela ,bt nabo nazimele.manje ngezibongo zabo,so ngifisa onolwazi oluthe thuthu ngo Nene qha.
      Masishisa impepho kwethu asibizi oMngadi noNgema bt kunezithakazelo zika Nene qha

      Delete
    2. UNene udabuka kuNgema kwakunezingane zelamana umfana nentombazane lentombazana yakhulelwa isisu yasikhomba kubhuti wayo bahambake omama beyobikela uyise wabo wathukuthela wathi nethenjiwe phumani niyokwakha umuzi wenu wasesineneni akaze wabahlukanisa kwasekuba oNene Sithenjwa bona kusuka lapho yikhonje izithakazelo zakwaNgema zithi azifane Ncimishi nezakwa Nene

      Delete
    3. Ngeke mfowethu mina ngazi ukuthi UNene udabuka KaMngadi

      Delete
    4. Ngeke mfowethu mina ngazi ukuthi UNene udabuka KaMngadi

      Delete
    5. Impela umlando wakaNene yiwona lo ochazwe ngenhla kodwa abanye ke bayaye baziqhelelanise noNgema bathi abahlangani. Iqiniso lithi imvelaphi yabo isuka ngendlela okuchazwe ngayo ngenhla sekukuyena ke umuntu ukuzisondeza noma ukuziqheleanisa

      Delete
    6. Ake ngichaze mayelana No Nene.Isibongo sinye emaNgadini,u Ngema bese kuba zithakazelo ngoba umlando usho.eyesisu angiyazi Bhuti kepha u Sthenjwa uyindodana khona la emaNgadini watholakala elele nodade wabo, kwase kuthiwa Sthenjwa usungaze umdikadike nges'Nene dade wen u?base beba o Nene,Sthenjwa ngenxa yaleso noma umkhuba kepha yakhulunywa azange bakhishwe emndenini noma esibongweni SakwaNgema.Le yinto esingaxoxi ngayo emaNgadini ngoba akuyona into ongaziqhenya ngayo, Angiyiphiki eyesisu Umuntu ufunda nsukuzonke,Ngiyabonga.

      Delete
    7. Ngibingelele bodlokovu , NAMI ngimnane kodwa ekanene ngiyazi njengoba ichazwe ngenhla. Ukuthi ibhuti wakhulelisa usisi basebexosha bayokhwakha isibongo sakwaNene. Bangabakwethu lendaba ayixoxa,

      Delete
  3. Oyedwa nje ozoke asitshele ngoNene imvelaphi yakhe nokuthi iyaphi.

    ReplyDelete
  4. Sihlangane nini isizwe sakwaNene ngoba ilapho singathola khona konke ngoNene.

    ReplyDelete
  5. Kuhkona izinkulumo ezingenakuqinisekwa okunzima nokuzikhuluma ngoba ziyichilo. Kuthiwa lapho ke emaNgadini ase Mfule, kukhona isixhwanguxhwangu asathi asifune ndoda eduze nodadewabo. Sanyonyoba ke busuku bunye siya komunye wemindeni wesifazane ababenobudlelwane naye. Ngeshwa ke babanjwa oqotsheli laba esaphezu kwaso isinene. Badigiswakwe emangadini ngenxa yokuthi udle isinene emndenini. ilaphophe uNene aqhamuka khona njengesizwe sesinene. Keze kube inamuhla, labo bako Nene bayalazi nabo idimoni labo (isiNene uma kuyindoda noma inkani uma kungowesifazane). Konke lokhu susuka le kuda. Bawokhanga limtshela okwabo

    ReplyDelete
    Replies
    1. Kanti enye inkulumo ithi kubona oMngadi kukhona owayekwazi ukwenza imvunulo isinene bonke ababefika endaweni babebuza ubaba okwazi ukwenza leyo mvunulo lowobaba nomndeni wakhe kwaphuma uNene isibongo.

      Delete
  6. Aminye imiqulu ithi uSigcwelegcwele lo owayenenkani yeselesele wayenokusoma odadewabo. Kwakuwumkhuba owajwayeleka no wokusoma. Ngeshwa-ke langalimbe, ukusoma lokho kwagcina sekudlulele. Kwaba ukusunguleka kwesizwe sakwaNene ngoba kwaba yichilo ukuthi uSigcwelegcwele lo usedle isinene sasendlini.Loyo dadewabo ke owaba neshwa wabe esebaleka nenkosana yesizwe sakwa Nene. Kuthiwake njengoba nana muhla imvamisa yemindeni yakwaNene ayihlangananga kahle, kunenqwaba yezingame emaqeleni. Izintombi zakhona azihlalahlali kahle emishadweni uma zishada nezintsizwa zakhona azisibheki isinene uma benunuselwa ngaso.

    ReplyDelete
  7. Ingabe ubani oneqiniso ngomlando waka Nene kubuza mina uMadlokovu

    ReplyDelete
  8. Ngicela ningazise uma nihlangana ukuze ngibekhona nami ngizotapa ulwazi ngo nene

    ReplyDelete
  9. Ungema wayeqhamukaphi eze ewela umfula wasemfule emelmoth kuze begcine bekhanda khona ngasemfuleni belibele ukundla amasimu akwaxulu,babevelaphi

    ReplyDelete
  10. Ingwe ingena kanjani kithi kwaNgema

    ReplyDelete
    Replies
    1. uMadlokovu wahamba eyozingela akabange esabuya Uma efunwa kwatholakala ingwe ifile ehlathini yena bangamthola Uma sebebika ekhaya kwathiwa Pho akadliwanga yilengwe kwasekubanesisho esithi uMadlokovu usengweni

      Delete
  11. Mina ngicela ukwazi uma sekthiwa abasengweni.. Kusukaphi lokho?

    ReplyDelete
  12. Njengoba umlando usivezekq sisuka kubenguni esasiholwa yinkosi uShaka abazala uMalandela esahlukana naye eMfule

    ReplyDelete
  13. Omunye umlando uveza ukuthi uMadlokovu wahamba eyozingela akabange esabuya Uma efunwa kwatholakala ingwe ifile ehlathini yena bangamthola Uma sebebika ekhaya kwathiwa Pho akadliwanga yilengwe kwasekubanesisho esithi uMadlokovu esengweni

    ReplyDelete
  14. Madlokovu phum'engweni
    Sabel'uyabizwa eNkonjeni
    Ubizwa ngabamhloph'abelungu
    Ukub'uzotheth'izindaba
    Izindaba zakini kwaMalandela!

    Bakwethu kuthiwa uNgema lona wayezalwa yiSilo uMalandela kaLuzumane kaMnguni kaGumede (uYeyeye). Abanye abafowabo bakaNgema kwabe kungu-Mchunu noKhanyile (amawele), kanye noMcineka. Kwakukhona noZingelwayo noZembethe abagcina besungule isizwe sakwa-Sibiya kwaGazu eMthonjaneni. Inkosana yobukhosi uQwabe kaMalandela yena washiya ikhaya wasungula isizwe sakwa-Qwabe, kanti uZulu owayemncane wagcina esethathe isihlalo.

    UMalandela kuthiwa wasuka ekhaya eBabanango wafudukela eMhlathuze kanti wagcina akhe umuzi wakhe phezu kwentaba eMandawe ngaseShowe (naso isiphambano samakholwa phezulu!). Kwathi sebedlule eMthonjaneni bavinjwa wumfula waseMfule owawugcwele base begoba amadlangala belinde ukuthi uze ubohle. Kwedlula isinsuku belindile baze baphelelwa yimiphako yabo. Bagcina sebephila ngamangadi ababewadla bewafumana khona endaweni. Usubohlile umfula waqhubeka uMalandela nabanye bawelela ngaphesheya kanti abanye bona basala khona lapho eMfule esizweni sakwaXulu bezidlela amangandi. Kwagcina ngokuthi babizwe ngesizwe sasemangadini. Kuyiqiniso ukuthi abakwa-Nene kuseyibo oMadlokovu abavela ngephutha lokushiyelana ugwayi (isinene) phakathi kwezingane.

    UMadlokovu lona yena babemmemeza ehlathini lasengweni phesheya kwase-Nkwalini. Kuthiwa yonke leyondawo engaphesheya kusuka ngaseMandawe kuze kuyodlula eMatshana kuyofika Empangeni yayigcwele izingwe zasendle njengoba kukhona nesikole Amangwe High School eMatshana. Kuthiwa yonke leyondawo yamahlathi yayaziwa ngokuthi kusengweni noma emangweni.

    Kuthiwa ababememeza uMadlokovu bona babenganeno ezintabeni zaseNdundulu ngase-Nkwalini. Sengathi uMadlokovu wayebizelwa izindaba zokuyothatha ubukhosi bakubo, uma sekushiwo-ke. Asazi-ke noma baze bawela eNkwalini baya khona engweni ngoba bethi bayombheka njengoba sekuvela nokuthi kanti kwatholakala ingwe efileyo yena engasabonwa ngisho nangokhalo.

    Ngiyaxolisa ukuzigaxa kulendaba yomndeni. Mina ngingowokudabuka khona endaweni yase-Mfule kanti zisekhona nezinsalela zabakwa-Ngema endaweni, futhi ugogo ozala ubaba uMbilayithutha naye wayezalwa khona kwa-Ngema.

    Yimina umfoka-Mbilaziyathutha kaNguqu kaMabhijana kaLubelo kaZondiwe kaDlakadla kaMalinga kaMafu kaMdluli kaMngomezulu kaMthombeni kaMothopeng kaMsuthu Wasenhla. IMFULE MISSION - MELMOTH.

    ReplyDelete
    Replies
    1. Umlando waMadlokovu uneshwa lokuhlanekezelwa kukhulunywe okungekho

      Delete
  15. Umlando wakwaNgema:
    Kwengihlangane nakho ngikhula, ngomlando wakwaNgema yilokhu:
    Kusuke amathimba amathathu, kaNongoma elibangise ezintabeni uNgoye. Lamathimba ayeholwa kanje:
    UMalandela owayehola ithimba lakhe, kodwa futhi engumholi wawo onke (omathathu). Elinye laliholwa nguMahlobo wakwaNtombela, elinye liholwa nguMadlokovu wakwaNgema. Bafike ngaseMelmoth, bavinjwa umfula iMfule igcwele, base begoba amadlangala, okubonakala ukuthi kwabayisikhathi eside ngoba balima ukudla ezinsebeni zomfula.
    Ukudla okwakutshaliwe kubavume kakhulu, ababekulimile nabakwaXulu, ababakhe kulendawo kwakuyisitshalo 'amangadi', afana (amdibimunye) namaselwa.
    Kuthiwa kwathi nje uma kukhahlela ukudla ababekutshalile, umholi uMalandela wamemezela ukuthi kayikhukhule iwele umfula iMfule, kuqhutshekwe nohambo lwabo.
    UMadlokovu owayewathanda kakhulu amangadi (isitshalo), wala ukuba kuhanjwe ngalesosikhathi, uMalandela ayesenqume ukuba kuhanjwe ngaso.
    Lesisenzo sikaMadlokovu, sokuthi yena nethimba epingaphansi kwakhe, bayoze Basile bawele, sekulunge bavuna amangadi abo, sathukuthelisa kakhulu uMalandela. Wathetha uMalandela ebhekise kuMadlokovu nethimba lakhe, elalisala wathi; " Salani-ke nina nilibale amangadi !"
    Kusukela lapho, uMadlokovu nabantu ababengaphansi kwakhe, abangalalelanga umyalelo kaMalandela, bathiwa abaseMangadini.
    Okwenza ngikukholwe lokhu, ukuthi kangikholwa ukuthi abaMhlophe basebekhona ngaleso sikhathi nolimi lweSingisi lokubiza amasimu ngezingadi (garden). Kanginaso futhi isiqiniseko sokuthi basebefikile abaMhlophe ababeholwa ngu Melmoth Osborn, okubizwa ngaye idolobha iMelmoth. Ngicabanga ukuthi idolobha lisetshenziswa ukwelekelela thina, ukukhomba indawo okukhulunywa ngayo, kungesikho ukuthi laselikhona idolobha. Ngizoma lapha-ke Mangadi Amahle !

    ReplyDelete
  16. Ukuphawula okungenhla kwenziwe ngu: Mzikayise Vincent Ñgema (MV NGEMA)ka Mandlenkosi, Mjabuli Ngema; ka Madleleyibini; kaDuyana. UDuyana wasukaeMthinemide, eMalimede -Melmoth bayokwakha kwesenkosi uMthonga Zulu eNgudwini. UBabamkhulu uMadleleyibini ubeyiphoyisa leNkosi.
    UMzikayise ubeyiLungu lePhalamende lesiFundazwe sakwaZulu-Natal (1994-2002), nelePhalamende lase South Africa (2002-2009).

    ReplyDelete
  17. Ngiphakamisa ukuzibongela mina S'duduzo Sandile Ngema..... Akukuningi ebengikwazi ngomlando wakoDlokovu kepha ke sengifunde lukhulu and ngizimisele futhi ukuqhubeka ngicobelele ulwazi...... Bengicela nje boSthenjwa Uma kukhona imihlangano yakoNgema around north cost KZN namaphethelo ningazise...... S'duduzo.Ngema@yahoo.com or sduduzongema11@gmail.com ngiyabonga

    ReplyDelete
  18. Kuningi kuphambene kulokhu engikwaziyo

    Anoke nibuze ngoManukuza niphinde nibuze ngoMzuzephi

    Nibuze indawo yaseMkhondo empumalanga province ukuthi yaba eyakwaNgema kanjani

    ReplyDelete
  19. Mkhuliseni Ngema

    Masenitholile ukuthi indawo yaseMkhondo empumalanga yabizwa kanjani ngoNgema nokuthi ubani uManukuza noMzuzephi nibhale Lana

    ReplyDelete
  20. If someone please can translate this to English. I'm a Pedi wife to Ngema who grew up ko boPedi, we are trying to connect to his /our roots

    ReplyDelete
  21. Bengicela ukubuza ngabakwaNdiyaza ngoba nabo ngizwa sengathi badabuka kuyo lemilando Kamadlokovu noma ungema

    ReplyDelete
  22. Sanibona,

    Mina ngicela ukwazi ukuthi uVezi uhlangana kanjani ngingena, Mngadi, Madlokovu....

    ReplyDelete
  23. Sthuli sasengweni! ngiyathokoza kakhulu ngomlando engiwubonayo lapho. Kunobaba wakangema engambona wathi yena ungunobhala wendlu yakwaNgema uzwe lonke jikelele. Ngathatha inamba yakhe kodwa ngoba ngabona ukuthi insizwa ezimele kahle ngoba wath uhlala eMhlanga eThekwini. Mihle imilando iqonde. Ekhaya nje asithakazeli ngoNene cishe ngenxa yalomlando osuchaziwe. Mina ke ngezwa ukuthi uSigcwelegcwele lona owayeyinduna yebutho lentsha (youth) elalinenkani futhi linamandla ayisimanga Ingobamakhosi; wathatha wavukwa iqunga wagwaza umzala wakhe uMntwana wabe esebaleka ukuyohlala ehlane. NGizwa ke kuthiwa wayelethelwa odadewabo ukudla lapho ehlathini okwagcina eseSoma kubo ngoba edingisiwe engahlangani nabantu. my email adress is isitambu@gmail.com. Ngizalwa uGandaya kaMzaza kaNtulo kaSampoyi kaNhlabathi embumbulu

    ReplyDelete
  24. ASITSHELWE NGEQINISO UMLANDO WAKITHI UKUZE NABALANDELAYO ABAFWETHU BENGALAHLEKI

    ReplyDelete
  25. Umalodo wethu uthi umkhomazi ubuphthwe odlokovu

    ReplyDelete
  26. Bengicela koDlokovu, oNtusi ukuthi sisebenzise / sibuze izingwevu zakwethu mayelana nomlando wakwethu futhi siwubhale phansi ukuze uhlale ukhona. Futhi singakhohlwa ukubhala IHUBO lakwaMadlokovu ukuze laziwe / lisabalale. Singakhohlwa ukubalula amaqhawe nezindawo ezingagugu akwethu. Asikuvume ukuthi kukhona amahlazo akwethu esingeke sawashintsha kodwa asiwasebenzise ukwakha isizwe sakoNtusi. Obhalile uCharles Sibusiso Mbuso kaGeleja,kaNyumbana, kaTshani, kaThelawayeka Mngadi.

    ReplyDelete
  27. Ake ningichazele uNgema noNdlovu mahlangana kuphi emlandweni ubani owaziyo

    ReplyDelete
  28. Ngiyanizwa boNtusi,mina ngicela ukwazi ngenzalo ka Ntulindawo Ngema
    Owayesebenza eHlobane.

    ReplyDelete
  29. Uyaz bengilalele ukhozi omunyusolwazi ekhuma ngoMngadi ukuthi babelamana nomchunu ihlangana kanjani leyo?

    ReplyDelete
  30. Kusamele sibuzise ngampela kwabada abawazoyo abasaphila ngoba syalahleka ngampela ngento yakithi

    ReplyDelete
  31. Empeleni uSthenjwa lowo owahaqa udadewabo ngesnene. Uyenake lo owadingiswa naye udadewabo bayokwakha isiNene[Isibongo esisha] okungabantu bakwethu. Izithakazelo eziqhamuke sebewu Nene asingeni kuzo thina bakwa Ngema sigcina kuthenjwa naye ngoba engowakwethu kodwa asizigqaji ngaye ngenxa yesenzo kodwa kusewuye. Abantu abadala bavama ukungamuzwakahle ngenxa yokuthi uyena idlozi lakoNene okuyisbongo esisha. Kodwa abakwa Nene zonke lezithakazelo zabakwaNgema bayazibiza ngoba bafana nengane yakho umehluko wukuthi ngeke ubaba[Ngema] azibize ngengane[Nene] ngithi ingane ngoba isibongo esiphuma kuNgema. Nokhoke kuningi kakhulu okuphambene lapha ngenhla kumbalwa kakhulu mina engikuzwa ngalendlela kuncane engikbona kufana nokushiwo wumlando. Kakhulukazi ngathi siyadideka emagameni nasekuzalaneni kanjalo nasekupheleni ngibona sibuye sixoxe izizkhathi zokuphila ezingafani. Isbonelo nje ngathi bayahluleka abantu ukuhlukanisa uNgema no Madlokovu benza sengathi umuntu oyedwa kanti cha uMadlokovu ungowesine ngokwesizukulwane musuka kuNgema ophuma kuMalandela.

    ReplyDelete
  32. Uma sikhuluma ngo Ngema bese sifaka Inksoi uShaka kusuke sekuphambneke ngoba Isilo uShaka sincane sasingekho ngeskhathi sikaMalandela. Inkosi uMadlokovu ongathi mukhuluma ngaye bese ufaka Ilembe eleqamanye AmaLembe ngokukhalipha uNodumehlezi kaMenzi. Bengikha nje phezulu

    ReplyDelete
  33. Syabonga bakithi ngokuthi niphose itshe esivivaneni ngomlando wakithi sengathi singake senze umhlangano owukhukhula ngoqo sazane kangcono.

    ReplyDelete
  34. All stainless steel knives - Titanium Arts
    Stainless Steel Knives from the titanium ring top brands, including Stainless Steel Knife ford fiesta titanium - Titanium Arts is titanium trimmer a modern steel knife with a ceramic vs titanium polished handle is titanium expensive that

    ReplyDelete